Prawidłowa postawa ciała to taki układ poszczególnych odcinków ciała niedotkniętych zmianami, który zapewnia optymalne zrównoważenie i stabilność ciała , wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego, zapewnia dużą wydolność statyczno-dynamiczną oraz stwarza warunki właściwego ułożenia i działania narządów wewnętrznych.
Prawidłowa postawa ciał jest różna w zależności od wieku. U małego dziecka charakteryzuje się:
– niewystawaniem barków do przodu
– ustawieniem tyłu głowy i pleców w jednej linii
– wypukłym brzuchem
– nieznaczną lordozą lędźwiową
– całym tułowiem pochylonym do przodu
– lekkim zgięciem stawów biodrowych i kolanowych
– płaskostopiem do 4-5 roku życia
– do około 3 roku życia szpotawością kolan, która około 4 roku życia przechodzi w fizjologiczną koślawość.
Za prawidłową postawę ciała odpowiada m.in. układ mięśniowy.
Do mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie postawy ciała w pozycji stojącej należą:
Z przodu:
– mięśnie szyi
– mięśnie klatki piersiowej
– mięśnie brzucha
– mięśnie biodrowo-lędźwiowe
– mięsień czworogłowy uda
Z tyłu :
mięsień prostownik grzbietu
mięśnie pośladkowe
mięśnie kulszowo-goleniowe
Ważne jest również ustawienie miednicy, ponieważ na niej opiera się kręgosłup i zmiany jej ustawienia powodują zaburzenia w ustawieniu kręgosłupa.
Zwiększenie przodopochylenia miednicy powoduje zwiększenie nachylenia kości krzyżowej
i pogłębienia lordozy lędźwiowej . Zmniejszenie pochylenia miednicy do przodu powoduje natomiast bardziej pionowe ustawienie kości krzyżowej i zmniejszenie lordozy lędźwiowej.
Wady postawy to odchylenia od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej, właściwej danej kategorii wieku, płci i typu budowy.
Przyczyny powstawania wad postawy dzieli się na dwie zasadnicze grupy:
1) wady wrodzone
– kości
– mięśni
2) wady nabyte
– rozwojowe
– nawykowe
Do najczęstszych wad postawy ciała należą:
1. Wady kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej:
– plecy okrągłe (pogłębienie kifozy piersiowej)
– plecy wklęsłe (pogłębienie lordozy lędźwiowej)
– plecy okrągło-wklęsłe (powiększenie lordozy lędźwiowej i kifozy piersiowej)
– plecy płaskie (spłaszczenie lub brak fizjologicznych krzywizn kręgosłupa)
2. Boczne skrzywienie kręgosłupa- skolioza (odchylenie od osi anatomicznej całego kręgosłupa
lub jego odcinka w płaszczyźnie czołowej ). Skoliozy dzielimy najczęściej na czynnościowe,
w których nie stwierdza się utrwalonych zmian w budowie kręgosłupa i strukturalne,
w których stwierdzamy utrwalone zmiany.
3. Wady klatki piersiowej
– klatka piersiowa lejkowata lub inaczej szewska (lejkowate zapadnięcie dolnej części mostka
i przylegających odcinków żeber),
– klatka piersiowa kurza (silne uwypuklenie mostka z przodu na kształt klatki piersiowej ptaków).
4. Odchylenia w ustawieniu głowy i szyi ( najczęściej wysunięcie głowy ku przodowi, kręcz szyi
lub wady ustawienia głowy pochodzenia wzrokowego).
5. Wadliwe ułożenie łopatek (asymetryczne ułożenie łopatek, łopatki skrzydełkowate)
6. Wady kończyn dolnych:
– kolana koślawe ( oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz)
– kolana szpotawe (oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz)
– stopa płaska (najczęściej obniżenie podłużnego lub poprzecznego wklęśnięcia stopy)
– stopa płasko-koślawa (pięta ulega skręceniu na zewnątrz i opiera się o podłoże brzegiem przyśrodkowym).
– stopa szpotawa (skręcenie pięty do wewnątrz i oparcie jej na krawędzi zewnętrznej)
– stopa wdrążona (pogłębienie wdrążenia stopy w odcinku między guzem piętowym a głowami kości śródstopia i równoczesnym skróceniu tego odcinka, występuje wówczas
tzw. wysokie podbicie ).
Ukształtowanie poszczególnych elementów postawy ciała jest ze sobą ściśle powiązane
np.: stopa płaska przyczynia się do formowania się koślawych kolan, budowa stawu kolanowego również wpływa na budowę stopy, obie te cechy zwiększają wychylenie do przodu talerzy kości biodrowych, powoduje to pogłębienie lordozy lędźwiowej i kompensacyjne pogłębienie kifozy piersiowej . Asymetryczne funkcje kończyn górnych mogą być przyczyną skolioz kręgosłupa.
U każdego dziecka należy ukształtować nawyk prawidłowej postawy ciała.
Proces ten przebiega w następujący sposób:
1. Uświadomienie dziecku jego odchyleń od normy w postawie ciała.
Wskazanie na ujemne skutki nie korygowania wad.
2. Wyrobienie umiejętności korelacji lokalnej i globalnej, odchyleń w danym odcinku ciała i całej postawie ciała.
3. Kształtowanie umiejętności utrzymania skorygowanej postawy przez dłuższy czas.
4. Utrwalenie nawyku prawidłowej postawy. W sposób naturalny, automatyczny,
dziecko w każdej sytuacji utrzymuje prawidłową postawę, bez stałego udziału świadomości.
Materiał pochodzi z następujących pozycji:
A. Jopkiewicz i E. Suliga „Biomedyczne postawy rozwoju człowieka”
T. Kasperczyk „Wady postawy ciała”
M. Kutzner – Kozińska ” Korekcja wad postawy”
J. i M. Kołodziej ” Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna dla dzieci 6 i 10-letnich „