Jąkanie u dzieci czyli niepłynność mówienia
U małych dzieci 3-5 lat czasem występuje tzw. niepłynność fizjologiczna, która bardzo przypomina jąkanie. Jest ona spowodowana tym, że małe dziecko chce i próbuje dużo powiedzieć, ale jego skromne jeszcze możliwości językowe na to nie pozwalają.
W każdym przypadku niepłynność ( zarówno tej rozwojowej- naturalnej, jak i tej wymagającej terapii) warto wiedzieć, jak postępować, by pomóc dziecku osiągnąć płynność mówienia:
- nie zwracaj uwagi na jąkanie (zwłaszcza , jeśli dziecko nie zdaje sobie sprawy, że mówi niepłynnie)
- nie uświadamiaj dziecku , że ma widoczne trudności z mową
- nie upominaj „Mów ładniej”, „Mów wolniej”, „Nie jąkaj się”
- nie poprawiaj
- nie każ powtarzać.
- nie mów przy dziecku o problemie niepłynności
Należy i warto:
- mówić przy dziecku wolno, spokojnie , dokładnie i wyraźnie,
- wspomagać swoje wypowiedzi gestem
- dużo śpiewać z dzieckiem
- recytować wspólnie wierszyki
- klaskać w rytm mówienia
Pamiętać , że to my jesteśmy dla dziecka wzorem i że mowa dziecka jest najczęściej lustrzanym odbiciem naszej własnej mowy
Rozwój mowy dziecka
Rozwój mowy dziecka można podzielić na cztery okresy:
1. Okres melodii (trwa od urodzenia do 1 roku życia ) w tym czasie dziecko poznaje
przedmioty i zaczyna kojarzyć nazwę z przedmiotem, poprawnie wymawia
samogłoski: a, e, i oraz spółgłoski: m, b, n, d, t.
2. Okres wyrazu (trwa od 1 do 2 roku życia ), w tym okresie dziecko używa już poprawnie
prawie wszystkich samogłosek z wyjątkiem nosowych, oraz spółgłoski; zna około 300 słów, wypowiedzi dziecka są jednowyrazowe.
3. Okres zdania (1,5 do 2-3 roku życia) dziecko wypowiada prawie wszystkie samogłoski .
Pojawiają się pierwsze zdania , początkowo złożone z 3 słów, później złożone z 4-5 słów.
4. Okres mowy swoistej (przypada między 3 a 7 rokiem życia)
dziecko trzyletnie porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski; dziecko czteroletnie wymawia :s,c, z, dz; dziecko 5/6-letnie wymawia : sz,cz, ż, dż, r;
dziecko siedmioletnie ma utrwaloną mowę pod względem artykulacyjnym, gramatycznym i składniowym.
Prawidłowy rozwój mowy zależy od wielu czynników:
1. Ogólnej sprawności narządów artykulacyjnych
2. Poziomu percepcji słuchowe, w skład której wchodzi:
– słuch fizjologiczny
– słuch fonematyczny (mowy)
– pamięć słuchowa
– umiejętność kojarzenia
Sprawność aparatu artykulacyjnego jest bardzo ważna dla wyrazistości naszych wypowiedzi. Wymawianiu poszczególnych dźwięków mowy towarzyszy poruszanie się warg, języka, podniebienia miękkiego i żuchwy. Ruchy te muszą być bardzo dokładne,tzn. powinny być wykonywane w ściśle określony sposób. Tak więc dla poprawnego artykułowania dźwięków mowy konieczna jest zarówno sprawność, jak i prawidłowa budowa aparatu artykulacyjnego.
Gimnastyka aparatu artykulacyjnego
Gimnastykę aparatu mowy rozpoczynamy od ćwiczeń najprostszych stopniowo zwiększając ich trudność. Na początku możemy wykorzystać naturalne sytuacje:
– po posiłku pozwólmy dziecku wylizać talerz językiem
– po śniadaniu posmarujmy dziecku wargi np. miodem i poprośmy, aby zlizało je dokładnie
– przy porannym i wieczornym szczotkowaniu zębów zaproponujmy dziecku liczenie zębów językiem.
– dmuchanie na talerz z gorącą zupą, chuchanie w zamarznięte dłonie,- cmokanie, żucie pokarmów a
nawet wystawianie języka to też ćwiczenia
aparatu artykulacyjnego
Z małymi dziećmi ćwiczenia należy prowadzić w formie
zabawowej.
Skuteczną i atrakcyjną formą ćwiczeń aparatu
mowy są zabawy fabularyzowane
w czasie których dzieci naśladują za pomocą warg i języka ruchy zwierząt czy
różne czynności.
Ćwiczenie usprawniające wargi:
Balonik – nadymanie policzków, usta
ściągnięte
Całuski- usta układamy w „ciup” i cmokamy rozsyłając całuski
Straż pożarna- wyraźne wymawianie samogłosek w parach:
e o, i u, a u.
Zmęczony konik – parskanie wargami
Rybka- powolne otwieranie i zamykanie warg tworzących kształt koła (zęby
„zamknięte”)
Ćwiczenia usprawniające język (pionizacja):
Winda – otwórz szeroko buzię, poruszaj
językiem tak, jakby był windą – raz do góry, raz do dołu.
Chomik – wypychanie policzki językiem, raz z prawej strony raz z
lewej strony
Malarz- malowanie pędzlem (językiem) sufitu (podniebienia)
Żyrafa – otwórz usta i wyciągnij język do góry,
najdalej jak potrafisz
Ćwiczenia żuchwy:
Zamykanie i otwieranie domu –
szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski a,
zęby są widoczne dzięki rozchylonym wargom
Grzebień – wysuwanie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami
po górnej wardze.
Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej
wardze i brodzie
Krowa – naśladowanie żucia
Guma do żucia – żucie gumy przez naśladownictwo
Ćwiczenia podniebienia miękkiego:
Zmęczony piesek – język wysunięty z
szeroko otwartych ust, wdychanie i wydychanie
powietrza ustami.
Chory krasnoludek – kaszlenie z językiem wysuniętym z ust
Balonik- nabieranie powietrza ustami, zatrzymywanie w policzkach, następnie
wypuszczanie nosem.
Śpioch – chrapanie na wdechu i wydechu
Informacje pochodzą z następujących pozycji książkowych:
Skorek E.M. „Reranie. Profilaktyka, diagnoza, korekcja”
Styczek I. „Logopedia”